به نقل از «ایرنا»

ملودی های سرگردان

تاریخ انتشار: ۱ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۰۶۰۶۳۸

تهران- ایرنا- موسیقی خیابانی، هنری شهری است که هویت خود را در خیابان و در تماس مستقیم با آدم ها آشکار می سازد؛ هنری که مخاطبان را ناخواسته و بدون واسطه با خود همراه می سازد و توانایی اثرگذاری بر ناخودآگاه آنان را دارد.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، موسیقی خیابانی از قرون اولیه میلادی در غرب وجود داشته و در ایران نیز از دوران پیش از اسلام حیات خود را آغاز کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بنابراین، موسیقی خیابانی، هنری غربی و وارداتی نیست و از دیرباز در فرهنگ شرقی و ایرانی-اسلامی جایگاهی ویژه داشته است. به علاوه، نکته مهم درباره این هنر آن است که در هر دوره با صورتی متناسب با همان دوره در شهر ظاهر شده و به فراخور نیاز جامعه و ذائقه مخاطبان تغییر کرده است. چنان که مراسم آیینی، ملی و فرهنگی در ایران و خصوصا تهران، با نوای موسیقی در ذهنیت شهروندان ماندگار شده است.
موسیقی خیابانی در تهران معاصر پس از کش و قوس ها و ادوار متفاوت و اسامی و اشکال مختلفی که به خود دیده است اکنون با دو صورت مختلفِ آیینی-تاریخی و مدرن-تخصصی در شهر اجرا می شود. اگر چه این هنر، هنری محبوب و مقبول در سراسر دنیا محسوب می شود و حتی قابلیت جذب گردشگر را برای کشورهایی که به آن بها می دهند دارد اما در ایران آن گونه که باید و شاید اجماعی بر سر این موضوع وجود ندارد و طی دهه های اخیر دچار ممنوعیت ها و محدودیت های فراوانی شده است. البته به رغم همه این تفاسیر هنرمندان در این عرصه همچنان به حیاتشان ادامه داده و در دو دهه گذشته توانسته اند این هنر را ارتقا دهند.

** گر ذوق نیست ترا کژ طبع جانوری
موسیقی قدرت اثرگذاری فوق العاده ای بر روان و روح انسان دارد و بر این اساس در هر دوره ای تلاش شده تا از آن برای همراهی با یک واقعه و آیین یا بیان حالات به منظور سالگرد و یا فرارسیدن واقعه ای بهره گرفته شود.
موسیقی در دوره های مختلف ایران و همواره حضور داشته و متاثر از مسائل اجتماعی و سیاسی بوده است؛ در تار و پود و قالب های مختلف از جمله مذهبی (تعزیه)، آیین ها و رسوم (شب یلدا، چهارشنبه سوری و نوروز و ...)، تحولات سیاسی و اجتماعی (جنگ و دفاع مقدس و...) در نتیجه این موسیقی قدرتی فراتر از یک ملودی یا یک صدا دارد و می تواند همراه کننده یک ملت در مواقع مختلف و خاص باشد. در نتیجه، نه لزوما هوشیار و آگاهانه که موسیقی بالقوه قدرت همراه ساختن بی اختیار انسان ها را در خود دارد همان گونه که سعدی سروده: «اشتر به شعر عرب در حالتست و طرب / گر ذوق نیست ترا کژ طبع جانوری».

** پول علت ساز نوا نیست
شاید یکی از اهداف موسیقی خیابانی کسب درآمد باشد اما این لزوما مهمترین دلیل نیست و همین مورد است که این سبک از موسیقی را از تکدی گری و یا نگاه پولسازانه به آن دور می سازد. این سبک از هنر در واقع به دنبال تغییر ذائقه مخاطب و ارتقای آن چیزی است که از نظر خود بهبود گوش مخاطب می داند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته در تهران عمده مکان هایی که محل تردد و هنرنمایی نوازندگان خیابانی است شامل مناطق 1، 2، 3 و 6 شهرداری تهران است که عبارتند از خیابان و میدان ولیعصر، میدان ونک، میدان تجریش، خیابان شریعتی، شهرک غرب، خیابان انقلاب و میدان هفت تیر. نگاهی به این مناطق و این تمرکز نشان از وجه اشتراک این مکان ها به لحاظ موقعیت جغرافیایی، بافت مدرن و شرایط اقتصادی و فرهنگی نسبتا مساعد آنان دارد.
تلاش برای ارتقای ذائقه عمومی، آشنا ساختن مردم با سبک های متفاوت و جدید، تمرین اجرا در مقابل دیگران، تجربه حضور در مقابل مردم و کسب اعتماد به نفس از مهمترین دلایلی هستند که این نوازندگان برای کار خود در خیابان ذکر کرده اند.

**والسی برای تهران
والسی برای تهران (1395) جز یکی از معدود مستندهای ساخته شده در ایران و با محوریت موسیقی خیابانی است؛ فیلمی اکتشافی و مشاهده گر که ساخت آن دو سال به طول انجامیده است.
«زینب تبریزی» (متولد 1365) کارگردان این اثر در این باره به پژوهشگر ایرنا گفت: این فیلم برای دو سال پیش است و در امتداد کاری بود که در حال انجام آن بودم و دنباله ای بود برای فیلم قبلی من که مشترک ساخته بودم و فیلمی بود با نام «سلاطین خیابان ها» که راجع به پارکور (ورزش پرش از موانع و مواضع مختلف) بود. فیلم بعد از آن که آن را هم به طور مشترک با آقای «پالیز خوشدل» ساختم که درباره «استریت آرتو گرافی» بود و بعد در امتداد این دو فیلم، والسی برای تهران را ساختم که علاقه مندی من بود و خیلی سال بود که بچه ها را دنبال می کردم. این پیشنهاد را به مرکز گسترش دادم و فکر نمی کردم که قبول کنند چراکه فکر می کردم ممکن است دغدغه مندی یک ارگان دولتی نباشد.
وی ادامه داد: طرح را دادم و قبول کردند و شروع کردم به ساختن و گشتن دنبال یک کاراکتر مناسب. آن زمان که من این فیلم را می ساختم، دوران اوج موسیقی خیابانی بود و گروه های زیادی بودند و در فیس بوک صفحه ای به اسم «موسیقی خیابانی ایران» یا همچین چیزی باز شده بود که در عرض یک ماه 11 هزار دنبال کننده پیدا کرد. همه گروه ها، ویدیوهایشان را به این پیج می فرستادند و من خیلی در آن ویدیو ها دنبال کسی می گشتم که به درد فیلم مستند و جلوی دوربین بخورد. خیلی زمان برد تا کسی را که می خواستم پیدا کنم. از طریق یکی از دوستانمان که مغازه سازفروشی داشت و می دانست که من دنبال یک نفر می گردم «اردوان ارجمند» به من معرفی شد که آن زمان تهران نبود و از طریق او «مهرداد مهدی» به من معرفی شد.
مهرداد مهدی متولد شهریور ١٣64، پیانیست آهنگساز و تنظیم کننده و نوازنده تخصصی آثار پیاتزولا در ایران است و سطح پیشرفته نوازندگی آکاردئون را در ارمنستان نزد «گئورگ گاسپاریان» فراگرفته است. مهرداد مهدی با بیش از ده هزار ساعت پرفورمنس فضای شهری ، مبدع و پیشرو موسیقی شهری و محیطی در تهران و دارنده تنها آلبوم تکنوازی آکاردئون با نام والس های تهران در ایران است، قطعه والس تهران با عنوان موسیقی متن و تیتراژ پایانی فیلم «فروشنده» از «اصغر فرهادی» در این فیلم استفاده شده است.
این مستند ساز جوان افزود: مهرداد مهدی شخصیت نمایشی و پرفورماتیوی (کنشی یا کرداری) دارد و قبول کرد که این فیلم را بسازیم و کار حدود دو سال طول کشید، چون یک کار مشاهده گر بود و باید دائم دنبال می کردیم و جلو می رفتیم.
به گفته تبریزی، متاسفانه خیلی از گروه های خوب و خیلی از افرادی که موزیسین های خوبی بودند و در خیابان هم ساز می زدند به دلیل مشکلاتی که اینجا برایشان وجود داشت (امرار معاش و بازداشت و ...) از ایران مهاجرت کردند؛ کسانی که واقعا چیزی برای ارائه کردند، داشتند.
«موسیقی خیابانی الان خیلی بیشتر جا افتاده است چون مردم حمایت می کنند، می ایستند و گوش می کنند و گروه می نشیند و سازهای مختلف می آورند و ... مردم با آنها آشنا شده اند و مواجه عمومی بهتری صورت می گیرد»
تبریزی سخنانش را اینگونه ادامه داد: خودم به شخصه آدم سختگیری هستم برای این که در خیابان چه چیزی را گوش بدهم. خیلی ها می آیند در خیابان و هدف اصلی شان کسب درآمد است و موسیقی شان بازخوانی موسیقی های لس آنجلسی است. این مساله به ذات خود خوب است که نوازنده ها در خیابان هستند و اجرا می کنند و هرچه بیشتر دیده شوند این تابو بیشتر شکسته می شود اما من این را موسیقی نمی دانم. در مقابل کسانی را که تک نوازی می کنند یا چیزی را می نوازند که انگار خودشان اجرا کرده اند و قطعه خودشان است یا «ایمپرو وایز» (بداهه نوازی) می کنند را دوست دارم. مثلا گروه مهرداد مهدی زمانی که آن موقع کار می کردند همان «ایمپرو ایزیشن» (بداهه نوازی) بود که شروع می کردند نت را و با هم بسط و گسترشش می دادند و موسیقی ای در خیابان نواخته می شد که برای گوش آدم ها جدید بود. مردم شگفت زده می شدند که چه چیزی در اینجا پخش می شود و اینها چه می نوازند. این به نظر من خیلی ارزشمندتر است چون تو علاوه بر این ریسک که داری سازت را به خیابان می آوری، در حال ارتقای سلیقه موسیقایی مردم هم هستی و آنها را با چیز دیگری مواجه می کنی که فراتر از موزیک های پاپ مرسومی است که در ماشین ها گوش می دهند.
کارگردان مستند والسی برای تهران بیان داشت: در بحث موسیقی خیابانی حضور خانم ها پررنگ تر شده و این جسارت را پیدا کرده اند که به خیابان بیایند و در کنار یک گروهی بزنند، در گروهی باشند یا تک نوازی کنند. اینها خیلی اتفاقات مثبتی است که رخ داده و دیگر کسی نمی تواند سد راهشان شود. چون وقتی چیزی به این صورت گستردگی و محبوبیت پیدا می کند مردم هستند که تصمیم گرفته اند که این ها باشند و بنوازند. تنها ایراد قانونی که به کار اینها وجود دارد قانون سدمعبر بوده است اما برخوردهای قهرآمیزی که با اینها می شود و شکستن ساز و ... برخوردها شخصی است و ربطی به نوع ساز است و عدم تحمل آن پرفورمنس.

**خیابان به مثابه صحنه
در نهایت می توان گفت نه تجربه حضور و نه تجربه اجرای موسیقی خیابانی در ایران پدیده ای جدید نیست. آنچه در این باره جدید است، بحث تغییر کارکرد و تغییر رویکرد موسیقی به این معنا است که اگرچه اجراهای موسیقی در گذشته وابستگی به مناسبات و رویدادهای خاص داشت و عمدتا در پیوند با مراسم و آیین های مذهبی و ملی و قومی بود و در زمان خاصی صورت می گرفت اما این سبک جدید از موسیقی با اهدافی فراتر از این موارد و به امری روزمره در زندگی شهری بدل شده است. در واقع بر خلاف موسیقی مذهبی (تعزیه) یا موسیقی سنتی و تاریخی (شب عید و ...) سبک جدید موسیقی در برگیرنده نوازندگان موسیقی پاپیولار یا مردم پسند با نواع سبک های پاپ، راک، کلاسیک، جاز و ... است که در تمام طول سال می نوازند و خیابان را به مثابه صحنه نمایشی می بینند که از طریق آن بی واسطه با مردم ارتباط برقرار کرده و به رغم آزادی در اجرا و زمان و ... در برابر مردم مسئولند تا کار با کیفیت را ارائه دهند.
موسیقی امروز هرچه بیشتر به ادبیات و نمونه بارز آن شعر در اعصار گذشته شبیه شده و به تعبیری شاید بخش عمده ای از وظایف آن را به عهده گرفته است. این به آن معناست که اگر در گذشته شعر و ادبیات وظیفه آگاه سازی و ارتقای فکری و انتقال پیام را به عهده داشتند و رسالت ادب حساسیت زایی مردم نسبت به جامعه عصر خود و هرآنچه در آن در جریان بود، بود اما امروز بخشی از این رسالت به دوش موسیقی و به ویژه این سبک از موسیقی به دلیل عدم قرارگیری آن در چهارچوب های غالب و گریز از قالب بندی های اجباری است.
در نهایت و همانگونه که ذکر شد و چانچه تاریخچه این هنر گویای آن است موسیقی خیابانی در همیشه تاریخ بر اساس شرایط و مقتضیات زمان چونان جویی جاری بوده است و بازتاب دهنده ای از شرایط و مقتضیات و نیاز آن دوره بوده است به همین دلیل این به معنای جایگزین شدن و خراب کردن سبک دیگر نیست و بر این اساس نمی شود گفت این سبک از موسیقی سبک سنتی را تخریب می کند و این را باید صرفا به عنوان سلیقه ی معاصر قلمداد کرد و نه بیش از آن.
پژوهشم**س.ب

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي موسيقي خياباني مهرداد مهدي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۰۶۰۶۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

چگونه واگن‌ اسبی در دست‌انداز رضاشاه افتاد؟

همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: علاوه بر خط بازار، ۴خط دیگر هم مسافران را جابه‌جا می‌کردند، از جمله «خط شاه‌عبدالعظیم» و «خط باغ‌شاه». خط شاه‌عبدالعظیم از مسیر ناصریه (خیابان ناصرخسرو فعلی)، چراغ برق (خیابان امیرکبیر) و خیابان ری می‌گذشت و به ایستگاه ماشین‌دودی ختم می‌شد.

قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید

خط باغ‌شاه هم از بازار شروع می‌شد و به دروازه باغ‌شاه و روبه‌روی ساختمان مجلس فعلی‌ می‌رسید. نصرالله حدادی، تهران‌شناس، درباره چگونگی جمع‌شدن این خط که خیلی اتفاقی به‌نظر می‌آید، می‌گوید: «رضاشاه دستور برچیدن این خط را داد. او وقتی با ماشین اختصاصی از خیابان باغشاه می‌گذشت، چرخ ماشینی که او را می‌برد، در گودال مسیر واگن اسبی افتاد و ناراحتش کرد و برای همین فی‌الفور به بوذرجمهری، شهردار وقت، دستور داد تا این خط را جمع‌آوری کنند. فردای آن روز تراورس‌ها و ریل‌های آهنی از باغ‌شاه تا توپخانه را کندند و مسافران این خط را غافلگیر کردند.»

همچنین مسافرانی که از چهارراه حسن‌آباد به سمت دروازه قزوین سوار واگن اسبی می‌شدند از «خط دروازه قزوین» استفاده می‌کردند و میدان اعدام تا ماشین‌دودی هم خط بعدی بود. او در ادامه می‌گوید: «در سال ۱۳۰۸ واگن‌های اسبی جمع‌آوری شد و دولت تصمیم گرفت برای نخستین بار سرویس حمل و نقل عمومی برای شهر تهران ایجاد کند. به همین دلیل چند دستگاه اتوبوس از خارج خریداری شد. ولی تا حدود سال ۱۳۲۰ درشکه‌ها همچنان جزء وسایل نقلیه تهران محسوب می‌شدند. تعداد اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌های تهران در سال۱۳۰۰ فقط ۶۰۰ دستگاه بود که همچنان جزء وسایل نقلیه تهران محسوب می‌شدند. در این فاصله زمانی تا سال ۱۳۲۰ تعداد اتومبیل و موتورسیکلت به ۷۰۰ دستگاه رسید و ۱۳سال بعد از آن تعداد وسایل نقلیه از مرز ۸۰هزار دستگاه گذشت.»

کد خبر 848039 برچسب‌ها هویت شهری تهران حمل و نقل شهری